Kiedy w 1993 r. powołano Zespół Nadwiślańskich Parków Krajobrazowych łatwiej było w ramach ochrony walorów przyrodniczych, historycznych i kulturowych opracować projekt zachowania i przywracania uprawy starych odmian drzew owocowych w miejscu ich pierwotnego występowania (in situ). Realizację projektu rozpoczęto w 1996 r. od inwentaryzacji istniejących jeszcze starych sadów i stworzenia nowoczesnej bazy danych z wykorzystaniem ortofotomapy (na terenie o powierzchni ok. 40 tys. ha). Od 1998 r. prowadzono badania nad stanem zachowania historycznych odmian jabłoni. Owoce zbierano do oddzielnych torebek i na podstawie opisów pomologicznych oznaczano je. Dzięki współpracy z Ogrodem Botanicznym PAN w Powsinie oraz ISiK w Skierniewicach, można było podczas pobytu w starych sadach określić lub potwierdzić przynależność jabłoni do poszczególnych odmian i pobrać zrazy z drzew. Dodatkowo opisywano położenie sadów, ich kondycję, od ich właścicieli zebrano informacje dotyczące wieku sadów, metod ich zakładania, pielęgnacji, itp. W 1998 r. rozpoczęto tworzenie kolekcji mającej na celu zabezpieczenie przede wszystkim tych odmian, których liczebność oszacowano na kilka egzemplarzy, np.: Cytrynówka*, Maślak , Jakub Lebel.

W 1999 r. powierzchnia parku krajobrazowego uległa zwiększeniu o obszary położone od Unisławia po Grudziądz, po prawej stronie Wisły i wynosi obecnie prawie 60 tys. ha. W związku z rozszerzeniem granic obszaru chronionego rozpoczęto badania również na Ziemi Chełmińskiej i Grudziądzkiej. Obecnie w kolekcji znajdują się 63 odmiany jabłoni, kolejnych 5 jest wyprowadzanych w szkółce, 10 oznaczanych (sadzono tu po 6 drzew z każdej odmiany). Niezależnie założono szkółkę przy Ośrodku Dydaktyczno-Muzealnym w Chrystkowie, w której rośnie ponad 5 tys. młodych drzewek zokulizowanych i przygotowanych do okulizacji. Stąd materiał nasadzeniowy przekazywany jest do zainteresowanych instytucji, rolników, którzy zdecydowali się na uprawę. Kolejnym etapem realizacji projektu jest tworzenie profesjonalnej bazy danych w oparciu o ortofotomapę (w skali 1:5000) dla całego terenu parku krajobrazowego. Umożliwia to zebranie informacji w ujęciu statystycznym i właściwą ich interpretację. Do bazy dołączono dokumentację fotograficzną stanowiącą ważne jej uzupełnienie. Porównano listę odmian jabłoni z III rejonu sadowniczego ustalonego przez B. Gałczyńskiego w 1929 r. z listą odmian znalezionych i oznaczonych w terenie. Programy w mediach, książki popularnonaukowe i inne publikacje promujące temat, przyczyniły się do popularyzacji przedsięwzięcia i dużego zainteresowania wielu osób z całego kraju. Istotnym elementem promocji są organizowane od 2002 r. szkolenia poszerzające wiedzę z zakresu zachowania różnorodności biologicznej oraz z zakresu zakładania i pielęgnacji sadów ze starymi odmianami drzew owocowych. Tab 1. Stan i liczba starych sadów w Parku Krajobrazowym Doliny Dolnej Wi¬sły (analiza wykonana na podstawie ortofotomapy 1:5000 i mapy ewidencji gruntów, stan na 1997 r.).